නායකත්වයේ ලක්ෂණ-බුදුන් වහන්සේ ඇසුරින් විමසීමක්

නායකයෙකු සතු විය යුතු ගුණාංග මොනවාද? මේ සම්බන්ධයෙන් විවිධ පුද්ගලයන් විවිධ අදහස් දරනවා නොඅනුමානයි. එහෙත් ඒ පිළිබඳ පරිසමාප්ත අර්ථකතනයක් ඇතිකර ගැනීම ඉදිරි ඉලක්කයක් ලෙස තබාගෙන සියළු දෙනාට පිළිගත හැකි මූලික කාරණා ගැන සළකා බැලීමක් කිරීමටයි මේ අවස්ථාවේ මා අදහස් කරනුයේ. ඒ තුළින් අප එදිනෙදා දකින නායකයන් ගැන අපට යම් මිණුමක් ඇති කර ගන්නට හැකි වනවා වගේම, අපත් අපේ මට්ටමේදී කෙතරම් දුරකට නායකත්වය දැරීමට සුදුසුකම් දරන්නේද යන්න ගැන ස්වයං ඇගයුමක් ඇති කර ගැනීමටත් එය ඉවහල් වනවා ඇති.

මෙහිදී මාගේ අවධානය යොමු කරන්නේඅපේ සංස්කෘතිය තුළ ඉමහත් ගෞරවයට පත් නායකයකු වන්නේ ගෞතම බුදුන් වහන්යේ කෙරෙහියි. උන්වහන්සේ ඉතා දීර්ඝ කාලයක් නොනැසී පැවතීමට සමත් දර්ශනයක් බිහි කළාක් මෙන්ම එය පවත්වාගෙන යාමට අති විශාල අනුගාමිකයන් සංඛ්‍යාවකුත් බිහි කළා. අතීත ඉන්දියාවේ කුඩා ප්‍රාන්ත රාජ්‍යක පාලකයකුගේ පුතකු ලෙස උපන් බුදුන්වහන්සේ ට, ලොව පුරා මිලියන ගණනක් ජනතාවගේ හදවත් දිනා ගනිමින් ශත වර්ශ 25 කට අධික කාලයක් පැවතීමට සමත් ව ඇති මෙවැනි සංස්ථාවක් බිහි කිරීමට උපකාරී වූවා වූ උන්වහන්සේ සතු ව පැවති නායකත්ත්ව ලක්ෂණ කවරේද?

පළමුකොටම බුදුන්වහන්සේ සතු වූ දර්ශනය; උන්වහන්සේ සතුව පැහැදිළි, අව්‍යාකූල දර්ශනයක් පැවතුණි.කරුණාව සහ අහිංසාව පදනම් කර ගෙන ගොඩ නැගුණ ඒ දර්ශනය තුළට සියළු දෙනා ආකර්ශනය කර ගැනීමට බුදුන් වහන්සේ සමත් වුණා. තමන් සතු පැහැදිළි දර්ශනයක් තිබීම මෙන්ම එය තමා‍ගේ අනුගාමිකයන්ගේ සුබසිද්ධියට හේතු නොවන එකක් නොවීම ඒ අනුව නායකයකු සතු විය යුතු ලක්ෂණයක්. එසේම සිය දර්ශනය සම්බන්ධයෙන් තමන් තුළ නිරාකූල අවබෝධයක් ඇති නායකයා ඒ මත පදනම්ව ඉලක්කයක් කරා සිය අනුගාමිකයන් මෙහෙය වීමට සමත් වනවා ඇති.

දෙවනුව බුදුන්වහන්සේ සතුව ආදර්ශවත් චරිතයක් තිබුණි. තම අනුගාමිකයන්ට දේශනා කළ ධර්මය තුළ උන්වහන්සේද හැම විටම හැසුරුණ නිසා අනුගාමිකයන්ගේ විශ්වාසය දිනා ගැනීමට උන්වහන්සේට හැකි වුණා. මෙම විශ්වාසය පළුදු කිරීමට විරුද්ධවාදීන් ඇතැම් විට කුමන්ත්‍රණකාරී ලෙස කටයුතු කළ අවස්ථාවන්හිදීත්, එම උත්සායන් අසාර්ථක වූයේ උන්වහන්සේ සිය ආදර්ශවත් භාවය නිකැළැල්ව පවත්වාගත් හෙයින්. මෙයද නායකයකුට පිහිටිය යුතු ලක්ෂණයක් ලෙස දැක්විය හැකියි. වැදි බණ දෙසන නායකයකුගේ ඒ වැදි බණ යම් මොහොතක හෙළිදරව් වූ විට ඔහු පිළිබඳ විශ්වාසය අනුගාමිකයන් තුළින් ගිලිහෙනවා පමණක් නොව ඔවුන්ගේ ගෞරවය ඔහුට ඉන් පසු හිමි නොවීම නිසා අනුගාමිකයන් පාලනය කිරීමද අසීරු වනු ඇති.

තෙවනුව උන්වහන්සේ සතුව පැවති අපක්ෂපාතී බව උන්වහන්සේට සියළු දෙනාගේ විශ්වාසය සහ ගෞරවය දිනා දීමට සමත් වුණා. ඒ අපක්ෂපාතබව නිසාම සිය අනුගාමිකයන් අතර ගැටළුවක් ඇති වූ විට එයට මැදහත්ව එය විසඳීමට උන්වහන්සේට හැකියාව පැවතුණා. නායකයා සිය අනුගාමිකයන් අතරින් යම් කෙනෙකුට හෝ පිරිසකට වඩා පක්ෂපාත බවක් ඇල්මක් දැක්වීම අනුගාමිකයන් අතර බෙදීම් සහ නොසන්සුන්තාවයන් ඇති වීමට හේතු වනවා පමණක් නොව, නායකයා කෙරෙහි ඔවුන්ගේ ගෞරවය නැතිව යාමට ද එය හේතු වනවා. ඇතැම් විට ඔහුගේපක්ෂපාතීත්වය හිමිවන්නන් අතර පවා ඔහුගේ ප්‍රතිරූපය පිරිහෙන්නට එය හේතු විය හැකියි.

සිව්වනුව බුදුන්වහන්සේ හොඳ මානව සම්පත් කළමනාකරුවක් වුණා. සිය අනුගාමිකයන් ඔවුන්ගේ චරිත ලක්ෂණ අනුව වර්ග කළ උන්වහන්සේ ඒ ඒ පුද්ගලයාට කාර්යයන් පැවරුවේ ඔහුගේ චරිත ස්වභාවයට ගැලපෙන ලෙසයි. සිය අනුගාමිකයන්ගේ චරිත ලක්ෂණ මෙන්ම ඔවුන්ගේ දක්ෂතා සහ අදක්ෂතා නිසිලෙස හඳුනා‍ගැනීමට නායකයකුට හැකි විය යුතුමයි. එසේ කළ යුත්තේ අදක්ෂතා ඉස්මතු කොට ඔවුන්ට ගැරහීමට නොව හඳුනාගත් දක්ෂතා මත සුදුස්සාට සුදුසු කාර්යය පැවරීමටත්, දක්ෂතා ඇගයීම තුළින් දිරිගැන්වීමටත් නිසි මග පෙන්වීම තුළින් හඳුනාගත් දුර්වලතා මග හරවා ගැනීමටත් එයින් හැකියාව ලද හැකි බැවින්.

පස්වනුව, බුදුන්වහන්සේ සිය අනුගාමිකයන්ට මනා ආරක්ෂකයෙක් වුණා. අනුගාමිකයන් අනතුරකට හෙළනු වෙනුවට අනතුර ඉදිරියට තමාම වැඩම කිරිම උන්වහන්සේ කළා. මෙයද හොඳ නායකයකු සතු විය යුතු වැදගත් ගුණාංගයක්. අනුගාමිකයන් විසින් යමක් මනා කොට ඉටු වූ විට එහි ගෞරවය ලබා ගැනීමට තමා ඉදිරිපත්ව, ඔවුන් අතින් යමක් වැරදී ගිය විට මම නොවෙයි එය කළේ මොවුන්යැයි සිය අනුගාමිකයන් බිල්ලට දී ඇඟ බේරා ගන්නා තැනැත්තාට අනුගාමිකයන්ගේ පමණක් නොව ඉහළ බලධාරීන්ගේද පිළිකුළ ‍හිමි විය හැකියි.

අවසාන වශයෙන් බුදුන්වහන්සේ සිය අනුගාමිකවයනට පෙන්වූයේ නිවැරදි මාර්ගයයි. සිය අනුගාමිකයන්ට නිවැරදි මාර්ගය පෙන්වා දීමට සමත් නොවන නායකයෙක් එමගින් සිය අනුගාමිකයන් අනතුරට හෙළනවා පමණක් නොව අවසානයේ තමාමත් අනතුරට හෙළා ගන්නවා ඇති.

බුදුන්වහන්සේ සතු වූ එම නායකත්ව ලක්ෂණ නිසායි උනවහන්සේ ශත වර්ෂ 25කට පසුව අදටත් මිලියන ගණනාවක් ජනතාවගේ ගෞරවාදරයට පත්ව සිටින්නේ.

ඉතින්, අප සහ අපගේ ආයතනයන්හි අපේ නායකයන් තුළත් කොපමණ දුරට මේ නායකත්ව ලක්ෂණ තිබෙනවාද? ඒ ඒ පුද්ගලයන් සතුව පවතින ජනප්‍රියතාව සහ ඉහත කී නායකත්ව ලක්ෂණ ඔවුන්තුළ විද්‍යමාන වන ප්‍රමාණය සසඳා බැලීම එක් අතකට සිත්ගන්නාසුළු ව්‍යායාමයක් ද විය හැකියි. එසේම, මෙම ලක්ෂණයන්ට එහැමපිටින්ම ප්‍රතිවිරුද්ධ ලක්ෂණ ඔබේ ප්‍රධානියා ප්‍රකට කරනවානම් එය ඔහුගේ, ඔබේ, ඔබ ආයතනයේ මතු නොව සමස්ත සමාජයේම අර්බුදයක්, අවාසනාවක් බවට පත්වනවා ඇති. එහි ඇති වඩාම අවාසනාවන්ත කාරණය වන්නේ එවැනි නායකයන් යටතේ බිහිවන්නේත් ඔවුන් වැනිම නායකයන් වීමයි. එය එසේ වුවහොත් එය සමස්ත ජාතියේම අවාසනාවේ විෂම චක්‍රයක් වනවා ඇති.

නායකයන් සතු විය යුතු මනා ගුණාංග ගැන හුදී ජනයාගේ නිවැරදි අවබෝධය වැදගත් වන්නේ එහිදීයි.

(මෙය ලිවීමේදී ගෞරවාර්හ සෝභිත හිමියන්ගේ Buddha as a leader ලිපිය උපකාරී වුණා)